హిందూ ధర్మం - 213 (కల్పం - 3)

శ్రౌత సూత్రాల్లో ప్రధానంగా వేదాల్లో చెప్పబడిన సోమయాగం, వాజపేయం, రాజసూయం, అశ్వమేధం మొదలైన క్రతువుల గురించి వివరణ ఉంది.

ఋగ్వేదానికి అశ్వలాయన, సాంఖ్యాయన సూత్రాలని 2 శ్రౌత సూత్రాలున్నాయి. యజమాని ఏదైనా కోరి యాగం నిర్వహిస్తున్నప్పుడు ఇవ్వాలసిన వివిధ రకాల ఆహుతుల గురించి వివరిస్తాయి. అశ్వలాయన సూత్రాల్లో 12 అధ్యాయాలున్నాయి. శౌనక మహర్షి శిష్యుడు అశ్వలాయనుడు. వీరిద్దరు కలిసి ఐతరేయ ఆరణ్యకం చివరి 2 అధ్యాయాలు రచించారని చెప్తారు. సాంఖ్యాయన శ్రౌత సూత్రాల్లో 18 అధ్యాయలున్నాయి. వాటిని వివరించిన పద్ధతి, కూర్చిన విధాన్ని పరిశీలిస్తే, ఇవి అత్యంత పూరాతన సూత్రాలని, బ్రాహ్మాణాలను పోలి ఉంటాయని అర్దమవుతుంది.

శుక్ల యజుర్వేద కల్పసూత్రాలు - కాత్యాయన సూత్రాలు, పారస్కరాచార్యుడు రచించిన గృహ్య సూత్రాలు.
శ్రౌతసూత్రాలను అర్దం చేసుకోవడంలో కాత్యాయన శ్రౌత సూత్రాలకు ఎంతో ప్రాముఖ్యత ఉంది. అందులో సూత్ర రూపంలో ఎన్నో విషయాలు చెప్పబడ్డయి. ఈ గ్రంధం 23 అధ్యాయాలుగా ఉండి, అనేక వైదిక క్రతువుల, వాటిలోని ఆహుతుల గురించి వివరణ ఇస్తుంది. కాత్యాయన సూత్రాల్లోని మొదటి అధ్యాయం 10 కాండికలుగా విభజింపబడి, అనేక విషయాలను చర్చిస్తుంది.
2, 3 అధ్యాయాల్లో ప్రతి దానిలో 8 కాండికలు ఉన్నాయి. అమావాస్య, పూర్ణిమ తిధుల్లో ఇవ్వాల్సిన ఆహుతుల గురించి ఇది వివరిస్తుంది. 4 వ అధ్యాయంలో 15 కాండికలున్నాయి, అందులో పిండపితృ యాగం, దాక్షాయణ యాగం, శ్రౌత యాగం, అగ్నిహోత్ర యాగాల గురించి వివరిస్తుంది. 5 వ అధ్యాయం 13 కాండికలుగా విభింజబడి చాతుర్మాస్యంలో చేయాలసిన విధుల గురించి, ఆహుతుల గురించి వివరిస్తుంది.

6 వ అధ్యాయం 10 కాండికలుగా విభజించబడి మనిషిలోని పశు లక్షణాలను ఏ విధంగా యాగంలో సమర్పించాలో చెప్తుంది.
7 నుంచి 10 వ అధ్యాయం వరకు అగ్నిష్టోమ యాగం గురించి వివరిస్తుంది. 11 వ అధ్యాయం యజ్ఞంలో బ్రహ్మగా కూర్చునే బ్రాహ్మణుడి విధులు, వాటి ప్రాముఖ్యత తెలుపుతాయి. 12 ద్వాదసః యాగము, 13 గవమయన యాగం గురించి, 14 వ అధ్యాయం వాజపేయం గురించి, 15 రాజసూయ యాగం గురించి వివరిస్తాయి.
16 నుంచి 18 అధ్యాయాలు అగ్నిచయనం గురించి ........... ఇలా వీటిలో అనేక యాగల గురించి వివరణ ఉంది.

కృష్ణ యజుర్వేదానికి బౌద్ధాయన, ఆపస్థంభ, హిరణ్యకేశి, వైఖానస, భారద్వజ, మానవ శ్రౌత సూత్రాలున్నాయి. మొదటి 5 తైత్తరీయ శాఖకు చెందినవి కాగా, ఆఖరిది మైత్రాయణ శాఖ చెందినది. బౌద్ధాయన, ఆపస్థంభ సూత్రాల్లో సూత్ర గ్రంధాల 4 విభాగలు (శ్రౌత, స్మార్త, గృహ్య, సుల్భ సూత్రాల) ఉన్నాయి.

సామవేదానికి ఉన్న కల్ప సూత్రాలకు సామవేదీయ కల్పసూత్రాలనే పేరు ఉంది. వీటిలో ఏ యాగ సమయంలో ఎటువంటి సామాన్ని పఠించాలో చెప్పబడింది.

To be continued ....................

Source: http://veda.wikidot.com/kalpa-vedanga